حکم محرمیت وحرمت نکاح ام الزوجه که دخترش از طریق لقاح مصنوعی تولد یافته

یکی از مسایل مطرح شده درباب نکاح، حکم محرمیت وحرمت نکاح با ام الزوجه ی است که از طریق تلقیح منصوعی صاحب دختر شده ازدیدگاه فقهای فریقین می‎باشد، که یک مسأله نوپیدا است. فقهای امامیه مسأله لقاح مصنوعی را باتوجه به شرایطی که در این باب معتبر است، قایل به جواز آن شده‎اند، آن شرایط عبارتند از اینکه یک: لقاح بین زن ومرد بدون دخالت بیگانه باشد، دو:تلقیح اسپرم مرد به زوجه یا حلیله آن باشد نه زن اجنبیه. زنی ملقوحه را که از این طریق صاحب فرزند شده است مادر شرعی کودک می‎دانند، هم بر صاحب رحم و هم بر صاحب تخمک می‎توان مادر اطلاق کرد. درنتیجه کودک که ازاین طریق به دنیا آمده است اگردختر باشد وبامردی ازدوج نماید، مادر این دختر برای شوهراومحرم ونکاح با او حرام می‎باشد.بعضی ازعلمای از اهل سنت نیز دراین مسأله باتوجه به شرایط فوق، قایل به جواز تلقیح مصنوعی شده‎اند، حنفی‎ها دراین مسأله قائل به اباحه هستند، شیخ عبد السلام العبادی حنبلی می‎نویسد: با عنایت به اطلاق دستوراین آیه «الْمالُ وَ الْبَنُونَ زِینَةُ الْحَیاةِ الدُّنْیا» باید هر نوع باروری و فرزندآوری مجاز تلقی شود؛ لذا وی مادرزن مصنوعی را مادری شرعی دانیست، اثر شرعی دارد یعنی محرم است شوهر دختر مصنوعی نمی‎تواند با وی ازدواج کند، طنطاوی نیز می‎نویسد: صاحب رحم مادر زن مصنوعی ومادر شرعی زن خواهد بود، ولی از نظر ایشان این عمل بر خلاف عادات طبیعی است؛ تعزیر دارد، دیگر اخلال در خانواده و نسب وارد نمی‎باشد. در تلقیح زن به غیر اسپرم شوهر، امامیه: در صورت عمد بعید نیست که منسوب به هردو باشد. پس مادر زن مصنوعی به این قول مادر حساب می‏شود. فاضل لنکرانی جایز ندانسته است. اهل سنت حنفیه وشافعیه تلقیح زن به غیر اسپرم شوهررا حرام وگناه بزرگ دانسته‎اند. گروهی ازعلمای عامه لقاح مصنوعی را مطلقا جایز ندانسته‎اند وعکس العملی بسیارتند ازجانب آنها ابراز شده است، عبد العزیز بن باز حنبلی، ابراهیم بن موسی شاطبی واحمد ریسونی، محمد بن صالح العثیمن، از مفتیان و عضو «هیئة کبار العلماء» در ریاض و رئیس دپارتمان عقاید دانشگاه محمد بن سعود، خواستار اعدام مجریان تلقیح مصنوعی به عنوان محارب شده و کمترین کیفر آنان را بریدن دست و پای آنان به شکل ضربدری دانسته‏اند،. بنابراین از بیان این دو فقیه نامدار مالکی نیز استفاده می‏شود، که قائل به مادر بودن مادر زن مصنوعی نیست؛ زیرا آنها لقاح مصنوعی را مخالف اهداف ادیان بویژه اسلام می‎داند،ولی «این نظریه را قبل از آنها فقیهانی چون غزالی، جوینی و آمدی مطرح نموده بودند.